سينما

ایران از جوانترین کشورهای دنیاست. قشرعظیم جوان نیازمند توجه و برنامه­ریزی برای رشد و تعالی هستند. اوقات فراغت جوانان سرمایه­ای برای کشور محسوب می­شود. جهت دهی به این نیروی عظیم در مسیر صحیح مستلزم ایجاد زمینه­ها و فضاها و مکان­های کافی و مناسب است. در بین زمینه­های فرهنگی و اجتماعی­، سینما موضوعیست که از یک سو مخاطبین اصلی آن را جوانان تشکیل می­دهند و از سوی دیگر خود نیز با مدرن­ترین تکنولوژی­های روز، رو به پیش می­رود. بدین سبب سینما می­تواند نقش موثری در ارتقاء سطح فرهنگی جامعه و بخصوص نسل جوان داشته باشد.

مجتمع­ های نوین سینمایی

مجتمع­های سینمایی نوین در شرایط زمانی و مکانی مختلف و بسته به اقلیم، فرهنگ و اقتصاد هر کشور شکل­های متفاوتی دارند­، اما معمولاً در هر شرایطی از تعدادی عملکردهای ثابت و همگون بهره می­برند که در اینجا به تعدادی از آن­ها اشاره خواهد شد­. به هر حال، نکته مهم در تمامی این مجموعه­ها، تلفیق متناسب و جذاب این عملکرد­ها در مجموعه­ای وسیع و با نشاط برای جذب هر چه بهتر و بیشتر مخاطبان است، به گونه­ای که به تدریج آن مکان در ذهن شهروندان، حکم گونه­ای پاتوق دائمی و شاخص شهری و اجتماعی می­یابد و رجوع به آن به نوعی عادت رفتن به سینما تبدیل می­گردد­. از یاد نبریم که هر رجوع برابر است با صرف هزینه و در نتیجه ، در آمد­زایی مستمر و اقتصاد پویا برای یک مجموعه سینمایی­.

یکی از مهم­ترین عملکردهای این مراکز، سالن­های سینماست که بسته به حجم و ظرفیت و مکان مجموعه ­ممکن است شامل سه­، چهار­، پنج ... و حتی ده سالن به بالا، با ظرفیت­های متغیر  باشند. نکته مهم در طرح این مجموعه­ها، مکان­یابی متناسب این سالن­هاست. به گونه­ای که ضمن جلوه­ای شاخص و تأثیر گذار در کل مجموعه، مزاحم سایر عملکردها نباشند و حتی به لحاظ طراحی مسیر­های ورود و خروج و مکان­های انتظار و ... می­توانند به بهتر دیده شدن سایر عملکرد­ها و افزایش مخاطبان آن­ها کمک نمایند. این سالن­ها که معمولاً ظرفیت­هایی از 150 تا 450 صندلی دارند­، طبق استاندارد­های اخیر طراحی مجموعه­های چند سالنه، از فضاهای انتظار پروژکسیون­، اداری و خدماتی مشترک بهره می­برند و در اکران فیلم­های آن­ها نیز سعی می­شود مجموعه­ای متنوع از چند فیلم با سبک­های مختلف در آن­ها به نمایش در آید تا هر مخاطبی با هر سلیقه­ای بتواند محصول مورد نظر خود را در آن­ها بیابد. از دیگر کارکرد­های نوین این سالن­ها امکان رزرو بلیت به صورت رایانه­ای­، تلفنی و ... می­باشد. همچنین دیگر خدمات و تسهیلات ویژه و جنبی از قبیل ارائه انواع بروشورها و کارت پستال­های فیلم­ها و غیره برای جذب هر چه بیشتر مخاطبان لازم است.

مکان استقرار

مجموعه­های سینمایی همانند سایر مراکز فرهنگی، معمولاً در مکانی از شهر قرار می­گیرد که دسترسی به آن آسان باشد (دسترسی آسان­، مستلزم آن است که مجموعه در مجاورت خیابان­های اصلی  واقع شوند تا استفاده از وسایل نقلیه عمومی برای افرادی که مجهز به اتومبیل شخصی نیستند فراهم باشد). محیط اطراف این مراکز فرهنگی غالباً باز و وسیع است و فضای سبز کافی دارد که هم به زیبایی کل فضا کمک می­کند و هم به عنوان مکان مناسبی برای گذران مدت زمانی که تماشاگر قبل از شروع نمایش منتظر می­ماند عمل می­نماید. البته در مراکزی که یک یا دو سالن دارند ممکن است به دلیل محدودیت فضا در مرکزیت شهرها این امکان فراهم نباشد. به منظور سرگرم کردن مناسب تماشاگر قبل از رفتن به سالن نمایش در محوطه فضای سبز­ می­توان فضاهای تجاری­، تفریحی، رفاهی، کیوسک­های تبلیغاتی، واحد­های اطلاع رسانی، مکان­هایی برای مطالعه، آب نما و ... قرار داد.

آسا یش تماشا گر

برای همه هنرها وجود شنونده یا بیننده ضروری است. اما برای بیشتر هنر­ها مخاطب به عنوان فردی جدا از اثر در نظر گرفته می­شود. مانند خواننده یک رمان یا شعر و یا بیننده یک اثر نقاشی و غیره . در صورتی که برای هنر­های نمایشی (تئاتر، سینما، موسیقی و ...) تماشاگر یا شنونده بایستی در زمان و مکان معینی به منظور درک و احساس جمعی اجرای یک اثر هنری گرد هم آیند. بنابراین رفاه و آسایش تماشاگر در سالن سینما موجب تمرکز بیشتر و در نتیجه ارتباط مثبت و مؤ ثرتر وی با نمایش یا فیلم خواهد بود.

شخصی که به سینما می­رود از فضای بیرونی سینما، گیشه فروش بلیت، سالن انتظار و راهرو و در مجتمع­های چند منظوره احیاناً از برخی فضاهای تجاری و خدماتی می­گذرد تا به سالن سینما برسد­. لذا نمای بیرونی، میزان روشنایی جلوی ساختمان، محل عبور وسایل نقلیه، روشن بودن محل پیاده رو و محل توقف اتومبیل­ها از این دیدگاه حائز اهمیت است­. موارد مهمی که تماشاگر در فضای بیرونی با آن­ها ارتباط دارد­، عبارتند از­:

روشنایی کامل تمام محوطه­: جلوی ساختمان­، محل عبور وسایل نقلیه، پیاده رو و محل پارک­.

فضای کافی برای پیاده­رو، پارکینگ و رفت و آمد اتومبیل­ها­.

معابر اطراف سینما

غالباً زمین­هایی برای احداث سینما یا مجتمع­های سینمایی مورد استفاده قرار می­گیرند که دارای بیش از یک بر آزاد باشند. چنین کیفیتی می­تواند در ترتیب ورودی­ها و خروجی ها، انتظام فضایی­، کنترل نظم، استفاده بهتر از سطوح طبقات­، اطفاء حریق­، نمود بهتر سینما و بهره بیشتر اقتصادی مؤثر باشد.

قرارگیری ورودی سینما یا مجتمع سینما یی  در بزرگراه­ها و آزاد راه­ها ممنوع است­. در نقاطی که در نزدیکی معابر تردد موتوری سریع، واقع باشند و به خاطر این نزدیکی احتمال مزاحمت برای معابر تردد سریع وجود داشته باشد نیز نمی­توان اقدام به احداث ورودی سینما نمود. همچنین غالباً هیچ کدام از کوچه­های عمومی اطراف زمین سینما از نوع کوچه­های بن بست مسکونی نیستند­.

عرض معابر سواره رو خیابان اصلی کنار سینما  یا مجتمع سینمایی (خیابان جنب ورودی اصلی) غالباً از 16 متر کمتر نیست. عرض شوارع فرعی کنار سینما نیز از 6 متر کمتر نیست. این ضابطه برای شوارع یک طرفه و دو طرفه یکسان است. خیابان­های اصلی و فرعی اطراف سینما یا مجتمع سینمایی می­تواند از نوع خیابان­های (کوچه های) پیاده رو باشد. به این  شرط که اتومبیل آتش نشانی قابلیت ورود، حرکت، چرخش و انجام عملیات اطفاء حریق سینما را در داخل آن­ها داشته باشد. خیابانی که معبر پیاده رو جلوی سینما از آن منشعب می­گردد باید دارای حداقل عرض معبر سواره رو 16 متر باشد. عرض ( عمق ) پیاده روی خیابان اصلی کنار سینما  یا مجتمع سینمایی نباید از 3 متر کمتر باشد.  عرض پیاده روی 4 متر ترجیح داده می­شود. سینما­ها موظف هستند برای استقرار جمعیت جلوی ورودی خود­، فضای پیش ورودی را پدید آورند. چنانچه خیابانی که در خروجی سینما به آن گشوده می­شود فاقد پیاده رو باشد­، ساختمان سینما در طبقه  همسطح خیابان­، معمولاً  با عقب نشینی از خیابان مزبور­، یک پیاده رو حداقل به عرض (­عمق­) 150 سانتیمتر در کنار خیابان به وجود می­آورد .

نمای مجموعه­ های سینمایی

معمولاً نمای سینما هماهنگ با محیط اطراف خود و به گونه­ای طراحی می­شود که سینما به صورت محیطی آشنا­، امن­، راحت و مفرح جلوه نماید­. نمای سینما به گونه­ای طرح می­شود که از دور توجه را به خود جلب نماید و ساختمان سینما را معرفی نماید. همچنین در مجتمع­های چند منظوره، بخش سینمایی به نحوی از انحاء (­در نما یا حجم مجموعه­) شاخص است. به طور کلی نمای سینما جذاب­، زیبا و چشمگیر است و کل و جزء آن با دقت طراحی می­شود، جلوه آن در هنگام شب در طراحی مد نظر قرار می­گیرد، تا حد امکان از نمای ساختمان­های اطراف و تابلو­های فعالیت­های­دیگر اطراف آن متمایز و قابل  تشخیص است و سطح یا سطوح نصب پوستر­های بزرگ فیلم در نمای سینما به گونه­ای است که امکان نصب و تعویض آسان و بی خطر پوستر­ها میسر باشد. برای نصب یا  تعویض پوسترها  نباید به هیچ صورت از پیاده روی مقابل سینما استفاده شود. در سینما­هایی که دارای چند سالن نمایش می­باشند غالباً چند محل برای نصب پوستر فیلم­های مختلف در نمای سینما در نظر گرفته می­شود. در نمای سینما معمولا ً تابلوهای زیر نصب می­گردند­:

تابلوی نام سینما و در صورت چند سالنه بودن آن، نام سالن­های مختلف آن (به صورتی مشخص در شب و روز ) ، تابلوی نام فیلم یا فیلم­ها ( با امکان تعویض آسان به صورتی که از دور دیده شود) ، تابلوی نصب تصاویر فیلم یا فیلم­های مختلف (جهت استفاده عابرین پیاده)، تابلوی ساعات شروع سانس­های مختلف نمایش فیلم یا فیلم­ها، نمای سینما معمولاً به گونه­ای طراحی می­شود که مصون از عوامل جوی  باشد و نقاط مختلف آن قابل دسترسی برای مرمت و نظافت باشد. جزییات نمای سینما به گونه­ای طراحی می­گردد که برای عابران و کسانی که در پیاده رو ایستاده­اند ، یا حرکت می­کنند، خطر آفرین نباشد.

فضاهاي تشكيل دهندة سينما

فضاهاي تشكيل دهندة سينما عبارتند از: سالن سينما، سالن انتظار­، اتاق پروژكتور و ملحقات آن، ورودي سينما، گيشه بليط فروشي، سرويس­هاي بهداشتي، فضاهاي اداري، انبار و اتاق تأسيسات­، فضاهاي ارتباطي، پاركيينگ.

سالن سینما

عمده مطالب مربوط به سالن­ها در مباحث قبل ذکر شده است. در این قسمت به نکات فنی سالن­های سینما می­پردازیم.

فواصل دید

حداقل و حد اکثر فاصله دید با توجه به فاصله چشم تماشاگر واقع در وسط اولین و آخرین ردیف تا پرده و یا تا وتر پرده­های خمیده طبق جدول شماره 2-1 است­.

جدول (4-3) فواصل دید در سینما

اسکوپ Scope­: فیلم پرده عریض سینمایی است که هنگام نشان دادن در تلویزیون سیاهی دربالا و پایین تصویردیده می­شود.  امروزه در کارهای تلویزیونی برای قشنگی استفاده می­شود.

توجه­: چنانچه تناسبات پرده نمایش با هیچ کدام از سیستم­های نرمال و اسکوپ تطابق نداشته باشد­، برای تعیین فاصله دید تماشاگران باید عرض پرده به یکی از این دو سیستم تبدیل گردد و محاسبات بر این مبنا انجام شود.

راهنمای نشستن در سالن سینما

مقاله­ای در نشریه راهنمای انجمن مهندسان سینما و تلویزیون (SMPTE) اشاره  نوینی به طرح ردیف­های قوسی در سالن­های سینما داشته است. طبق این نظریه­، برای اکثریت تماشاگران، عدم راحتی فیزیکی در نشستن زمانی پدید می­آید که میزان خط افقی یا دید بین خط عمود بر محل نشستن و خط عمود بر مرکز پرده از 15 درجه تجاوز کند. ساده­تر اینکه، تماشاگران زمانی از دیدن فیلم بر پرده معذب می­شوند که برای مدتی طولانی با زاویه بیش از 15 درجه چشم به پرده بدوزند.

اگر چه این اصل، حاصل تجربه است ولی در این توضیح، فرضی نادرست و اشتباه نیز وجود دارد. خط عمود بر مرکز پرده، فقط مرکز میدان دید تماشاگرانی به حساب  می­آید که در امتداد طول خط عمود بر مرکز پرده تالار نشسته باشند و برای دیگران، مرکز میدان دید  نسبت به مرکز واقعی پرده انحراف می­یابد. به موجب قواعد پرسپکتیو ، تماشاگر هرچه از خط میانی تالار که عمود بر پرده است به سمت یکی از دو سوی تالار دورتر شود­، مرکز واقعی پرده یا مرکز پرده بر حسب محل نشستن به یکی از دو منتها الیه پرده نزدیک می­شود­. معنای قابل درک فرضیه بالا این است که صندلی­های نزدیک دیوارهای اطراف تالار باید با مرکز میدان دید و خط عمود بر مرکز پرده، هم جهت و هم ردیف باشند. در این صورت برای ردیف­های نزدیکتر به پرده این اصل از کمال اهمیت برخوردار است­.

قوس­های سنتی به کار  گرفته شده در ترتیب بندی ردیف­ها برای رعایت این اصل کمترین امکان را فراهم می­آورند­، زیرا در این قوس­ها نقطه مرکزی در ورای پرده نمایش واقع می­شود. جدا از طراحی شیب کف سالن و ردیف بندی­، چنین شیوه­ای تنها با تصحیح حاشیه دو سوی سالن است که آسایش تماشاگران را فراهم می­آورد.

پرده نمایش فیلم

در دوره­های اولیه احداث سینما  معمولاً برای نمایش از پرده نسبتاً کوچک مات سفید رنگی که نسبت  طول  و عرض آن­ 375­/1­:­1­بود، استفاده می­شد. اکنون نیز از این نوع پرده­ها برای نمایش­های8 و16میلیمتری استفاده می­شود. ولی وقتی تصویر عریض فیلم  35 و 70 میلیمتری مورد نظر است­، پرده باید دارای خصوصیات ویژه­ای باشد. در این صورت پرده نمی­تواند مسطح باشد­. زیرا فاصله پروژکتور تا مرکز پرده با فاصله مرکز پخش تا گوشه آن متفاوت است و بدین ترتیب تصویر صاف­، دقیق و روشنی در تمام سطح پرده نخواهیم داشت. برای رفع این نقیصه لازم است که سطح پرده را قسمتی از سطح کره­ای فرض کنیم که شعاع آن به اندازه فاصله پروژکتور تا مرکز پرده است­. البته در این صورت ساخت و ایجاد چنین پرده­ای از لحاظ تکنیکی و اقتصادی به سهولت میسر نیست و معمولاً تقعر پرده را در جهت طول آن به وجود می­آورند­. تناسبات معمولی پرده و سیستم­های نمایشی جهان  به این ترتیب است­:

جدول (4-4) تناسبات پرده در سیستم­های نمایشی مختلف

سا یر مشخصات :

پرده­های نمایش عموماً از جنس نسوزV.C. یا فلزی ساخته می­شوند که از اطراف توسط قاب فلزی کشیده می­شود و به قلاب­های آن بسته می­شود. این قاب فلزی معمولاً از آلومینیوم یا فولاد به صورت شبکه بندی می­باشد. معمولاً بین 8 تا 23 سانتیمتر قاب از هر طرف بزرگتر از پرده می­باشد تا قاب به راحتی وصل گردد و پرده روی آن کشیده شود­.

نوع پرده سینما با توجه به ابعاد سالن، قدرت پروژکتور، بهره روشنایی پرده و میزان روشنایی مطلوب پرده انتخاب می­شود.

اندازه پرده با توجه به عرض سالن نمایش در قسمت جلوی آن، ارتفاع سالن، عمق سالن و در نظر گرفتن فضایی در دو طرف پرده برای رفت و آمد به پشت آن و جمع شدن پرده محافظ تعیین می­شود. با توجه به اندازه­های یاد شده، بهتر است بزرگ­ترین اندازه ممکن برای پرده انتخاب شود.

پرده نمایش بهتر است دارای انحنا باشد. به خصوص در سالن­های عریض، این انحنا کمانی است از دایره به مرکز لنز پروژکتور و به طول فاصله لنز پروژکتور از مرکز پرده. در پرده­های صدفی وجود این انحنا ضروری است.

اسکلت پرده باید از دیوار پشت پرده فاصله داشته باشد. این فاصله باید به حدی باشد که محلی برای نصب بلندگوها و بازدید و تعمیر آن­ها در پشت پرده باقی بماند.

فضای پشت پرده باید کاملاً از نظر جریان هوا با سالن مرتبط و همواره امکان دسترسی به این فضا نیز وجود داشته باشد.

بهتر است در جلوی پرده نمایش، پرده دیگری از جنس پارچه به عنوان پرده محافظ نصب گردد. هیچ قسمتی از پرده نمایش هنگامی که این پرده محافظ کنار می­رود نباید در پشت آن قرار گیرد.

جنس پرده­­های محافظ و کادربندی باید از پارچه­های غیر قابل اشتعال باشد و یا دائماً به مایع ضد حریق آغشته شود.

بهتر است دریچه­های هواکش و خروجی هوا یا حتی ورودی هوا، پشت پرده تعبیه نگردد و اصولاً سیستم­های تأسیساتی و تهویه به گونه­ای طرح شوند که هوا در محدوده پرده چرخش نداشته باشد.

مقدار خیز روی قوس پرده نباید بیشتر از 12 درصد عرض قوس باشد.

ارتفاع پرده از کف سالن از عواملی است که شیب کف سالن را تعیین می­کند. بر اساس ضوابط موجود ارتفاع پرده از کف سالن باید حداقل 2/1 متر باشد.

کتاب «طراحی فضاهای فرهنگی؛ مفاهیم، استانداردها، پروژه های اجرایی»مؤلف: یداله عباسی محله ناشر: ارومیه سال انتشار: ۱۳۹۵